Het Zwin en Groede

2000 jaar terug

We beginnen onze geschiedenis van het zwin zo'n 2000 jaar geleden. De kuststreek van Belgi?, en de delta van de Schelde, bestond voornamelijk uit schorren, kwelders, en duinen, eilandjes, zandbanken, en veel meer uitgebreide waterlopen. De Romeinen staken vanaf onze kust het kanaal over naar Engeland. De natte kuststreek deed de handel voornamelijk over zee plaatsvinden. Belangrijke plaatsen waren in die tijd Oudenburg en Aardenburg, waarschijnlijk beide een stenen Castellum door de Romeinen gebouwd als verdediging van de handel tegen plunderende Vikingen en Noormannen. De weg tussen Aardenburg en Oudenburg was de scheiding tussen hoger gelegen droge gronden en de steeds bij hoog water of storm onderlopende slikken.

Rond 500 na Chr. stond het land onder bestuur van de Franken. Door de toenemende handel van wol, schapevlees en zoutwinning, visserij,  bouwde men  bescherming tegen overstromingen. De kleine dijkjes  die er al lagen werden eerst na 1000 na Chr. tot een aantal langere dijken, meestal niet hoger dan 1 meter gelegd, die de grond van toen af droog legde.Regelmatig hebben zwaardere overstromingen zijn tol geeist van het land en zijn bewoners. De zware stormvloed van 1134 zou hele dorpen, kastelen en kerken vernietigd hebben, ook grote stukken land kwamen terug onder water. Verschillende geulen en stromen slibten dicht, andere onstonden.Zo ontstond een systeem van duinen, langs de huidige kustlijn, met daarachter het zilte landschap van waterlopen en riviertjes, dat regelmatig overstroomde. E?n van de belangrijkste toen gevormde rivieren, of beter zeearm, was het Zwin. Een machtige 4 kilometer brede zeearm, langs het eiland van Cadzand, die reikte tot sluis en Aardenburg, en DammeDe streek werd meer en meer bewoond door schaapherders die over de drooggevallen gronden hun kuddes lieten grazen. Bij hoog water trok men zich terug op hoger gelegen gedeeltes, soms beschermd door kleine plaatselijke dijkjes. Vissers woonden vooral in de duinen. De schaapherders legden kleine terpen aan ter bescherming, houten bruggetjes ter oversteek van kreken en riviertjes, en op de grotere terpen een klein schuurtje. Vanaf de weg tussen Aardenburg en Oudenburg trokken de schaapherders de slikken en de schorren in, langs een aantal paden, die steeds meer gebruikt werden. Een van deze oversteekplaatsen wordt het latere Brugge.
De drooglegging en steeds meer inpolderen van stukken land, veroorzaakte weer de aanleg van afvoerkanalen, vervoer over die kanalen, en tenslotte ook het ontstaan van Damme, als aanleghaven tussen het Zwin en Brugge. Na 1500 na Chr. veroorzaakte de inval van de Spanjaarden vooral een strategische ontwikkeling van een aantal versterkingen en forten, redoutes, langs de zwinarm. Sluis en Retranchement werden regelmatig door de Spanjaarden belaagd.De Zwinarm bleek uitstekende mogelijkheden te bieden voor vervoer van goederen, van en naar de steden die aan de zwinarm gelegen waren. Brugge groeide uit tot één van de grote Hanzesteden van Europa. Die handel werd vaak bevochten, rond de zwinarm en andere waterlopen zijn er tal van verdedigingswerken te vinden. Sluis heerste als toegangshaven, voor de schepen naar en van Brugge, later deed Retranchement hetzelfde, als fort beheerste Retranchement ieder schip, dat over de Zwinarm naar Brugge of Sluis wilde.

Bijzonder is de vraag of Brugge ooit aan de zee heeft gelegen. In ieder geval niet tijdens haar sterke economische bloeiperiode, waar Brugge het noordelijke centrum van de handel met de rest van Noord- en Zuid-Europa was. De meeste handelsgoederen bereikten Brugge via de dorpen als Damme, Hoeke, Oostkerke, Sluis. De centrale positie van deze steden rondom te aanvoer van goederen van en naar Brugge heeft ook de ontwikkeling van deze steden sterk beinvloed. St Anna ter Muiden was een niet onbelangrijke stad, totdat ook zij door verzanding van de zwinarm, teloor ging. Zo is het de meeste steden trouwens vergaan. Eigenlijk inclusief Brugge.

Fietsen door de polderdorpen

Vanuit Breskens brengt de Panoramaroute ons terug westwaarts richting Cadzand, deze keer door de binnenland van Zeeuws-Vlaanderen. We wijken van de route af naar het polderdorpje Groede, een rustig dorpje dat door de kleine rijtjeshuizen, kasseistraten en dorpscafés een Vlaamse sfeer uitstraalt.


Groede is een artistiek dorp waar de kunst centraal staat. De Hroe, het dorp van de papvreters. Zo worden de inwoners vanwege de Groese paptaart genoemd. Dat is een lekkernij die vroeger door de landeigenaren aan de boeren werd aangeboden als die hun pacht kwamen betalen. Het is een soort koek gevuld met een gele room.

De naam Groede verschijnt voor het eerst begin 12e eeuw. Pas twee eeuwen later ontstond er een echte dorpskern. De naam ‘Groede’ is waarschijnlijk afkomstig van ‘grode’, een term die in de middeleeuwen doelde op aangeslibd en begroeid buitendijks land. Net als veel plaatsen in West-Zeeuws-Vlaanderen, is Groede getekend door overstromingen en inundaties.
Tussen 1583 en 1612 stond Groede blank en was enkel de kerktoren nog zichtbaar.

Veel van de historie is nog steeds te zien in en om Groede. Een duidelijk zichtbaar rood kruis op de kerk geeft aan dat het een Rode Kruis dorp was. Afgesproken werd dat er niet gevochten werd. Het was een plaats voor de gewonden. Daardoor bleef Groede vrijwel helemaal gespaard in de Tweede Wereldoorlog. Het dorp en de omliggende polders vertellen zelf hun verhaal, vooral als je de dorps- en kustwandeling ‘Droge voeten door Jacob Cats’ maakt.
Statige Grote Kerk

De Slag om de Schelde: Rode Kruis dorp Groede (20 oktober 1944)

De Grote Kerk, je kunt er niet omheen kijken. Het statige gebouw op de Markt is tegenwoordig multifunctioneel ingericht. De kerk wordt voor zowel kerkdiensten als niet-godsdienstige, culturele evenementen gebruikt. Het oudste deel, de kerktoren, dateert uit de 14e eeuw. Het schip en de noordbeuk zijn 15e eeuws, de zuidbeuk is van rond 1500. De historische preekstoel werd destijds geschonken door de familie van Jacob Cats.
Vadertje Cats

De schrijver Jacob Cats woonde enkele jaren aan de Catsweg. Hij was de populairste schrijver van de Gouden Eeuw. Zijn poëzie was toegankelijk voor de gewone man en vrouw. Zijn verhalen en gedichten gingen over praktische levenslessen. Jacob Cats deed mooie dingen voor het dorp als bedijker. Tegenwoordig kijkt hij als beeld, zittend op een stoel, naast de kerk naar de omliggende terrassen.

In de straten van Groede vind je schilderachtige gevels en huizen gebouwd in Vlaamse stijl. In de Slijkstraat zit het Vlaemsche Erfgoed. Kleine winkels, ambachtelijke werkplaatsen en een herberg waar je in een historische sfeer kunt overnachten.

Groede ligt vlak aan zee. De Cletemspolder is een duingebied met wandelpaden, een trekvlot, een vlonderpad en stapstenen om het water over te steken. Voor kinderen een leuke uitdaging. Het strand van Groede is in alle seizoenen mooi en je vindt er paviljoens voor én achter de duinen.

Bunkercommando Groede

Als soldaten van de Canadese 7de Infanterie brigade op 25 oktober de omgeving van Groede bevrijden, stuiten zij tot hun verbazing even buiten het dorp op een goed gecamoufleerd Duits 'bunkerdorp', onderdeel van de Atlantikwall.

Verder landinwaarts liggen Cadzand-Dorp en Retranchement, de laatste twee kustdorpen voor we onze eindbestemming bereiken. Beide zijn typisch Zeeuws: een kleinschalige en oude dorpskern, molen en kerk. Retranchement is in de 17^e eeuw gesticht tijdens de Nederlands-Spaanse oorlog als versterking. Langs de vroegere wallen fietsen we terug naar Cadzand, de bloeiende parel centraal in dit veelzijdige Zeeuws-Vlaanderen.




Zwin in verandering