Neeltje Jans

De naam Neeltje Jans valt geregeld, maar wie was Neeltje Jans eigenlijk? Het antwoord is niet zo eenvoudig. Het gaat namelijk niet om een levend persoon. Volgens de meeste historici is de naam afkomstig van Nehalennia, een beschermgodin die vanaf ongeveer de tweede eeuw na Christus in het gebied rond de Schelde werd vereerd.
Deltawerken werd hier een informatie- en attractiepark geopend, met onder meer veel achtergrondinformatie over de geschiedenis van de Deltawerken. Neeltje Jans is ongeveer 285 hectare groot en ligt halverwege de Oosterscheldekering, tussen Schouwen en Noord-Beveland. Het hoort echter bij de gemeente Veere op Walcheren. Voordat het werkeiland werd aangelegd, bevond zich op deze locatie al een zandplaat die Neeltje Jans werd genoemd. Volgens een hardnekkig verhaal kreeg de zandplaat die naam, nadat in de achttiende eeuw een schip genaamd Neeltje Jans bij de zandplaat was gezonken. In 2015 eindigde de tweede etappe van de Tour de France op Neeltje Jans.

Volgens sommige lezingen leidt de naam Nehalennia terug naar het Hebreeuwse woord ‘nahhal’, wat geleiden betekent en ‘aniah’ wat schip betekent. Deltapark Neeltje Jans zegt hierover:


“Hier komt dan de betekenis ‘geleid het schip’, degene die het schip/de schepen geleidt, uit.

Ne = nabij
Helle = oude naam voor de Noordzee, zoals die in de streek waar
nu de Vlamingen en Zeeuwen wonen genoemd werd (ook wel uitgesproken
als Hale(n), wat ook de verschillende schrijfwijzen ook op de altaarstukken
zou kunnen verklaren, zoals Nehalennia).
Jaan = jeanne = jane = vrouwe
s = vrouwelijke vorm.

Na het besluit een open dam in de Oosterschelde aan te leggen, werd al het werk, dat tot dan toe gedaan was stilgelegd. De kabelbaan werd afgebroken. De werkeilanden bleven eenzaam achter in de monding van de Oosterschelde.

De Deltadienst probeerde een nieuw ontwerp te maken voor de dam. De dienst wilde graag een zelfde soort stormvloedkering bouwen, als de Algerakering in de Hollandse IJssel. Dat bleek technisch niet mogelijk. De bodem van de Oosterschelde was te grillig en te slap. Zo'n stormvloedkering zou binnen een paar jaar scheefzakken. Daarna werd onderzocht of een dam van doorlaatcaissons mogelijk was. Ook dat lukte niet. De Deltadienst had bijna de moed opgegeven. Bijna wilden ze de opdracht teruggeven aan de regering. In dat geval zou er toch een gesloten dam komen. Gelukkig waren er een aantal nieuwe, jonge technici aangenomen bij de Deltadienst. Zij bedachten een dam met enorme pijlers, met daartussen schuiven, die bij stormvloed neergelaten konden worden; toch een stormvloedkering. Dit plan bleek haalbaar. Het bouwen kon beginnen.

 

De bodem van de Oosterschelde was te slap om de dam op te bouwen. Daarom werd de slechte bodem weggebaggerd en vervangen door nieuw zand. Maar de bodem van nieuw zand was nog niet stevig genoeg. Daarom werd een speciaal vaartuig gebouwd; de Mytilus. De Mytilus was een schip met daarop enorme naalden. Deze naalden prikten in de bodem van de Oosterschelde. Daar begonnen ze te trillen. Zo werden alle zandkorrels en kleideeltjes dicht tegen elkaar gedrukt en werd de bodem steviger. Mytilus = mossel

 

Om de bodem nog sterker te maken, maakte het schip 'Cardium' de bodem keurig plat. Daarna legde het schip speciale matten op de bodem van de Oosterschelde. Op deze matten zouden de pijlers komen te staan. Het schip 'Sephia' maakte de gaten tussen de matten netjes dicht. Cardium = kokkel Sephia = inktvis

 

Er kwamen steeds meer bouwvakkers werken op de bouwterreinen van de Oosterscheldekering. Daarom werd er vanaf Schouwen-Duiveland een tijdelijke, stalen brug naar het werkeiland Neeltje Jans gebouwd.

 

Op het werkeiland Neeltje Jans werden de pijlers voor de kering gemaakt. Iedere pijler heeft een voet van 25 meter breed en 50 meter lang. De hoogte van de pijlers varieert van 30 meter tot 39 meter. Het onderste gedeelte van de pijlers is hol van binnen. Tussen 1979 en 1983 werden 66 pijlers gemaakt.

 

Toen alle pijlers klaar waren, werd een dijk van het werkeiland Neeltje Jans doorgestoken. Daardoor kwamen de pijlers onder water te staan. Vervolgens werden de pijlers opgehaald door het schip 'Ostrea'.

 

De 'Ostrea' was een enorm groot schip, dat de pijler op kon tillen. Als de pijler eenmaal goed vast zat, voer de 'Ostrea' naar de monding van de Oosterschelde. Ostrea = oester

 

De 'Ostrea' en het schip 'Macoma' voeren samen naar de monding van de Oosterschelde. Voordat de 'Ostrea' de pijler op zijn plek kon zetten, stofzuigde de 'Macoma' de mat op de bodem nog eens schoon. Er mocht namelijk geen zand tussen de mat en de pijler zitten. Anders zou het zand onder de pijler weg kunnen spoelen en zou de pijler verzakken. Macoma = nonnetje (schelpdiertje)

 

Er werd keihard gewerkt om de pijlers de plaatsen. Ook 's nachts. Met de regering was namelijk afgesproken, dat de Oosterscheldekering in 1985 klaar zou zijn. In 1983 wordt de eerste pijler geplaatst. Dat was live te zien op TV. Nog geen jaar later waren alle pijlers geplaatst.

 

Tussen de pijlers werden dorpels gelegd. Deze dorpels kwamen tussen inkepingen van de pijlers te liggen. Als ze daar liggen, worden ze vastgemaakt aan de pijlers en gevuld met zand. Rond dorpels worden ook stenen gestort. Zo zitten ze goed vast. Als de schuiven van de stormvloedkering neergelaten zijn, rusten ze op deze dorpels. Het plaatsen van de dorpels was een van de moeilijkste en gevaarlijkste klussen van de bouw van de stormvloedkering.

 

Met behulp van cement werden de gaten tussen de onderkant van de pijlers en de mat op de bodem gedicht. De holle voet van de pijlers werd volgestort met zand. Met het speciale schip 'Libra' werden stenen gestort rond de pijlers.

 

Zware stenen en asfaltzakken werden door het schip 'Trias' tegen de pijlers gezet. Met zijn lange arm zette hij de stenen precies op de goede plek. Zo konden de pijlers en de dorpels geen kant meer op.

 

Op iedere pijler werden twee hamerstukken geplaatst. Door deze hamerstukken werd de kering een heel stuk hoger. Tussen de hamerstukken kwamen de schuiven te hangen. Zo hangen ze hoog boven het water.

 

Met een enorm groot schip, de 'Taklift IV', werden de verkeerskokers tussen de pijlers gehangen. De kokers zijn hol vanbinnen. In de kokers zitten de hydraulische pompen, die de schuiven op en neer moeten bewegen. Over de verkeerskokers werd een verkeersweg worden aangelegd.

 

De schuiven zijn gemaakt in Zwijndrecht. Vandaar werden ze met pontons vervoerd naar de Oosterschelde. Met 'Taklift IV' werden ze tussen de pijlers geplaatst.

 

Boven op de hamerstukken werden de cilinders geplaatst. Ook voor deze klus werd 'Taklift IV' ingezet. Als de cilinders op hun plaats staan, worden de schuiven eraan vastgemaakt. Met behulp van de hydraulische pompen in de verkeerskokers kunnen de schuiven door de cilinders op en neer bewogen worden. Iedere schuif wordt door 2 cilinders bewogen.

 

Op 4 oktober 1986 opent Koningin Beatrix de stormvloedkering. Een jaar later dan afgesproken...en eigenlijk is de kering dan nog niet helemaal af. Er moeten nog een aantal dingetjes afgewerkt worden. Maar dat mag de pret niet drukken. Zeeland is veilig ! De Oosterscheldekering is over de hele wereld bekend. Bij het begin van de bouw had eigenlijk niemand verwacht dat het zou lukken. Daarom wordt de kering ook wel 'het achtste wereldwonder' genoemd. De Oosterscheldekering heeft 8,2 miljard Nederlandse guldens (bijna 4 miljard Euro) gekost. Daarmee is het het duurste bouwwerk, dat ooit in Nederland gebouwd is.