Seinvlaggen

Pavoisering

Op zee is het gebruik van vlaggen al heel oud. Op deze manier konden schepen van elkaar zien of een schip tot een bepaald land toebehoorde. Aan boord van oorlogsschepen werden vlaggen gebruikt om aan te geven of een admiraal aan boord zat en of men deze moest volgen in het gevecht. Pas later konden berichten van schip naar schip worden overgeseind. Sinds de negentiende eeuw zijn afspraken hierover vastgelegd in het Internationale Seinboek.

De eerste Nederlandse seinbrief stamt uit 1558. Hierin werd beschreven waarvoor wimpels en vlaggen werden gebruikt op de vloot van vice-admiraal Adolfvan Bourgondië. Ook de watergeuzen maakten gebruik van vlaggenseinen. Het gebruik van vlaggen was toen maar beperkt. Van enig systeem bij het gebruik van de seinen was géén sprake. De schepen waren langzaam en de meeste orders werden van te voren uitgereikt tijdens de krijgsraden aan boord van het bevelvoerende vlaggenschip.

Rood, wit en blauw

In de loop van de jaren werden de vloten groter en ontstond er behoefte aan een uitgebreider seinsysteem. Maarten Harpertszoon Tromp gebruikte in 1639 rode, witte en blauwe seinvlaggen.

Michiel Adriaanszoon de Ruyter gebruikte 44 vlaggenseinen, aanzienlijk meer dan zijn voorgangers. Bij elke reis werd van te voren afgesproken welke seinen men zou voeren. De seinen werden dan precies opgeschreven in seinboekjes of instructies. Eskaders waren zo goed voorbereid op een zeeslag. Nadeel van de seinen was dat de vlaggen niet meer konden worden gegeven als de masten weggeschoten of gebroken waren.

Nationale held, koloniale zeerover of meester in zeeslag: Michiel de Ruyter (1607-1676) is hoe dan ook de grootste admiraal van zijn tijd. Met zijn vlaggenschip De Zeven Provinciën toont hij zich een behendige strateeg. Hoe is De Ruyter uitgegroeid tot een van de belangrijkste figuren uit de Nederlandse geschiedenis?
Door de zeeslag bij Plymouth is (de voorheen redelijk onbekende) De Ruyter plotseling een bekende zeeheld. Hij krijgt de bijnaam ‘De Zeeuwse Zeeleeuw’ en wordt benoemd tot commandant bij de Zeeuwse admiraliteit. Twee jaar later mag hij de positie van viceadmiraal invullen bij de Admiraliteit van Amsterdam – daar toentertijd de hoogste rang.
Na enkele jaren taken vervuld te hebben voor de marine, breekt in 1665 de Tweede Engelse Zeeoorlog (1665-1667) uit. Dankzij zijn uitgebreide ervaring, lukt het De Ruyter om zeeslagen te hervormen van chaotische zeegevechten tot strak gecoördineerde operaties. Onder zijn leiding wordt er een seinsysteem door middel van vlaggen ingevoerd – schepen kunnen zo aanvalsorders aan elkaar doorgeven. Tijdens de Vierdaagse Zeeslag (11 tot 14 juni 1666) wint De Ruyter met zijn vlaggenschip De Zeven Provinciën ruimschoots van de Engelsen – hiermee vestigt hij zich als echte zeeheld.

Michiel De Ruyter in Vlissingen

Vlaggenseinen
Pas in 1781 wordt een manier van vlaggenseinen ingevoerd waarmee berichten naar elkaar kunnen worden geseind. Eigenlijk gebruikte de marine toen cijfercodes.
Het gegeven sein gaf het nummer van een woord in het seinboek aan. Op die manier konden hele zinnen overgeseind worden.

In 1817 werd door de Britse marineofficier Frederick Marryat een systeem ontwikkeld om koopvaardijschepen door middel van seinvlaggen vanaf afstand op zee te herkennen. Een schip kreeg een groep en een nummer toebedeeld en diende de bijbehorende seinvlaggen te voeren. Op deze wijze konden tot 19.752 schepen worden onderscheiden. Later werd het systeem uitgebreid met groepen voor Britse en andere oorlogsschepen. Het systeem werd vanaf 1854 aangeduid als The Universal Code of Signals for the Mercantile Marine of All Nations en bestond tot ca. 1890, waarna het door de voorloper van het huidige systeem werd vervangen.
De Board of Trade ontwierp in 1855 een vlaggenalfabet dat in 1857 werd gepubliceerd. Dit systeem werd al snel door andere landen overgenomen. In het Internationaal Seinboek van 1901 werd het voor het eerst opgenomen. Het systeem werd in de loop der jaren aangepast en uitgebreid en vormde de basis voor het systeem met seinvlaggen zoals wij dat nu nog kennen.

Een voortzetting hiervan werd vastgelegd in 1820 in het Telegrafisch Sein- of Woordenboek. De ontwikkeling van de diverse soorten seinen, die met vlaggen werden gegeven, ging tot de Eerste Wereldoorlog (1914) gewoon door. De standaardisatie van de vlaggenseinen vond daarna plaats.
De speciale marinevlaggen vervangen door de vlaggen uit het Internationaal Seinboek.
Dit boek verschijnt in negen talen en bevat instructies voor het seinen en moet aanwezig zijn op schepen van groter dan 150 brutoton.