Sextant

De sextant (lat.) is een instrument, dat in de navigatie voor de astronomische positiebepaling wordt gebruikt. Met de sextant worden de boogafstanden tussen hemellichamen (sterren, de zon) berekend, en de hoogte van een hemellichaam boven de horizon bepaald. De naam van het apparaat komt voort uit het feit, dat de schaal van een sextant maar 60 graden omvat, dus een zesde van een cirkel.
Het tegenwoordig meest gangbare instrument, de trommelsextant, bestaat uit een gradenboog (limbus), een meetarm met grote spiegel, de verniertrommel voor de precieze boogbepaling, schutglazen en een kijker (telescoop).


Positiebepaling
De positiebepaling met de sextant als nautisch apparaat is geen methode, die men onder alle weersomstandigheden kan gebruiken. Het is alleen overdag, bij voorkeur tijdens de ochtend- of avondschemering, mogelijk. Bovendien is er een wolkenloze hemel voor nodig, opdat de kim (horizon) bij een blik door de kijker zichtbaar is.
Als men de kim in het vizier heeft, wordt de beugel van de sextant zo ingesteld, dat de zon door de beweegbare en halfdoorlatende spiegel wordt gereflecteerd, en samenvalt met de kim.
Op een vernierschaal of trommel kan nu de hoogte van de zon boven de horizon (elevatie) in booggraden worden gemeten, waarna in verbinding met de scheepschronometer de astronomische richtingslijn berekend kan worden.

De verkregen gegevens worden voor de exacte positiebepaling met die van andere navigatiemethodes, bijv. die van het koppelen, vergeleken. Als de sextant bij deze controle een grotere elevatie aangeeft, dan berekend werd, dient de positie in de richting van het gemeten hemellichaam gecorrigeerd te worden. Hierbij is de afstandscorrectie gelijk aan het elevatieverschil in boog- of hoekgraden.

Het daviskwadrant is een oud zeevaartinstrument voor het meten van de zonshoogte ten behoeve van de plaatsbepaling, breedte, op zee.


Hemel en aarde meten